Η γήρανση είναι αναπόφευκτη και, για μερικούς ανθρώπους, τρομακτική. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν, ότι οι μύθοι αφθονούν. Τα τελευταία 200 χρόνια, το προσδόκιμο ζωής έχει διπλασιαστεί. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), «Μεταξύ 2000 και 2050, το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού άνω των 60 ετών θα διπλασιαστεί από περίπου 11% σε 22%».
Έχοντας αυτά τα δεδομένα κατά νου, η κατάρριψη των πολλών μύθων, που σχετίζονται με τη γήρανση φαίνεται πιο πιεστική από οποιαδήποτε άλλη στιγμή της εξελικτικής μας ιστορίας. Ας δούμε μερικούς από αυτούς.
1. Η φυσική φθορά είναι αναπόφευκτη
Καθώς μεγαλώνουμε, το σώμα μας υφίσταται φθορά από δεκαετίες χρήσης. Ωστόσο, η φυσική φθορά δεν χρειάζεται να είναι πλήρης και οι άνθρωποι συχνά μπορούν να την επιβραδύνουν.
Όπως εξηγεί ο ΠΟΥ, «η αυξημένη σωματική δραστηριότητα και η βελτίωση της διατροφής μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά πολλά από τα προβλήματα που σχετίζονται συχνά με το γήρας». Αυτά τα προβλήματα περιλαμβάνουν μειωμένη δύναμη, αυξημένο σωματικό λίπος, υψηλή αρτηριακή πίεση και μειωμένη οστική πυκνότητα.
Κάποιες έρευνες δείχνουν, ότι το να περιμένει κανείς απλώς σωματική επιδείνωση αυξάνει την πιθανότητα κάποιος να επιδεινωθεί σωματικά. Σε μια μελέτη, οι επιστήμονες εξέτασαν 148 ηλικιωμένους σχετικά με τη γήρανση, τον τρόπο ζωής και τις γενικές προσδοκίες για την υγεία τους.
Κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι οι προσδοκίες σχετικά με τη γήρανση «παίζουν σημαντικό ρόλο στην υιοθέτηση ενός σωματικά δραστήριου τρόπου ζωής σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας και μπορεί να επηρεάσουν τα αποτελέσματα της υγείας και τη σωματική λειτουργία».
Μια άλλη μελέτη εξέτασε τις ατομικές στάσεις για τη γήρανση κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας και πώς θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη συνολική διάρκεια ζωής τους. Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «τα ηλικιωμένα άτομα με πιο θετική αυτοαντίληψη για τη γήρανση, μετρημένη έως και 23 χρόνια νωρίτερα, έζησαν 7,5 χρόνια περισσότερο από εκείνα με λιγότερο θετική αυτοαντίληψη για τη γήρανση».
Εν ολίγοις, η διατήρηση της δραστηριότητας, η σωστή διατροφή και η διατήρηση μιας θετικής προοπτικής μπορεί συχνά να επιβραδύνει τη σωματική επιδείνωση που σχετίζεται με τη μεγαλύτερη ηλικία.
2. Οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να αποφεύγουν την άσκηση, ώστε να μην τραυματιστούν
Καθώς μεγαλώνετε, μπορεί να πιστεύετε ότι η άσκηση μπορεί να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό, ειδικά εάν έχετε μια χρόνια πάθηση. Ωστόσο, οι μελέτες δείχνουν, ότι έχετε πολλά περισσότερα να κερδίσετε με το να είστε δραστήριοι – και πολλά να χάσετε με το να κάθεστε πολύ.
Συχνά, η αδράνεια ευθύνεται περισσότερο από την ηλικία, όταν οι ηλικιωμένοι χάνουν την ικανότητα να κάνουν πράγματα μόνοι τους. Σχεδόν οποιοσδήποτε, σε οποιαδήποτε ηλικία και με τις περισσότερες παθήσεις υγείας, μπορεί να συμμετέχει σε κάποιο είδος σωματικής δραστηριότητας. Στην πραγματικότητα, η σωματική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση ορισμένων χρόνιων παθήσεων.
Η άσκηση και η σωματική δραστηριότητα δεν είναι μόνο εξαιρετικές για την ψυχική και σωματική σας υγεία, αλλά μπορούν να σας βοηθήσουν να διατηρήσετε την ανεξαρτησία σας καθώς μεγαλώνετε. Η ήπια άσκηση και γενικότερα η διατήρηση μυαλού και σώματος σε εγρήγορση, έχουν αποδειχθεί ότι βελτιώνουν την ισορροπία και τη σταθερότητα σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της ανεξαρτησίας τους και στην πρόληψη μελλοντικών πτώσεων.
Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι, όταν φτάσουν σε μια ορισμένη ηλικία, δεν έχει νόημα η άσκηση, καθώς πιστεύουν ότι δεν θα έχει κανένα όφελος. Αυτός είναι ένας άλλος μύθος. Σε μια μελέτη, οι ερευνητές έθεσαν σε 142 ενήλικες ηλικίας 60-80 ετών ένα πρόγραμμα άρσης βαρών διάρκειας 42 εβδομάδων. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το πρόγραμμα αύξησε τη «δυναμική μυϊκή δύναμη, το μέγεθος των μυών και τη λειτουργική ικανότητα».
Υπάρχουν επίσης καλές ενδείξεις, ότι η τακτική άσκηση μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ και άλλων μορφών άνοιας.
Μια μελέτη, στην οποία συμμετείχαν 1.740 ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, διαπίστωσε ότι η τακτική άσκηση «σχετίστηκε με καθυστέρηση στην εμφάνιση της άνοιας και της νόσου του Αλτσχάιμερ».
Εννοείται πως οι άνθρωποι θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους πριν ξεκινήσουν ένα νέο πρόγραμμα άσκησης, εάν έχουν κάποια ιατρική πάθηση.
Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των ηλικιωμένων μπορεί να επιδοθεί σε κάποια μορφή σωματικής δραστηριότητας.
3. Οι ηλικιωμένοι χρειάζονται λιγότερο (ή περισσότερο) ύπνο
Μια κοινή παρανόηση είναι ότι οι ανάγκες ύπνου ενός ατόμου μειώνονται με την ηλικία. Οι ηλικιωμένοι χρειάζονται την ίδια ποσότητα ύπνου όπως όλοι οι ενήλικες — 7 έως 9 ώρες κάθε βράδυ. Ο επαρκής ύπνος σας κρατά υγιείς και σε εγρήγορση.
Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν, ότι οι ηλικιωμένοι χρειάζονται περισσότερο ύπνο από τους νεότερους, ίσως λόγω του στερεότυπου, ότι οι ηλικιωμένοι απολαμβάνουν έναν υπνάκο μέσα στη μέρα. Άλλοι λένε ότι οι ηλικιωμένοι χρειάζονται λιγότερο ύπνο, κάτι που μπορεί να προέρχεται από το στερεότυπο, ότι οι ηλικιωμένοι ξυπνούν νωρίς το πρωί.
Αυτοί οι μύθοι είναι σχετικά δύσκολο να ξεδιαλυθούν επειδή εμπλέκονται πολλοί παράγοντες. Είναι όμως αλήθεια ότι οι ηλικιωμένοι έχουν μεγαλύτερη δυσκολία να κοιμηθούν και ότι ο ύπνος τους τείνει να είναι πιο κατακερματισμένος. Αυτό μπορεί να εξηγήσει, γιατί ορισμένοι ηλικιωμένοι νιώθουν την ανάγκη να κοιμούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Καθώς το ανθρώπινο σώμα αλλάζει με την ηλικία, μπορεί να διαταράσσονται οι κιρκάδιοι ρυθμοί και αυτό μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο.
Η σχέση είναι επίσης πολύπλευρη: εάν οι κιρκάδιοι ρυθμοί ενός ατόμου διαταραχθούν, μπορεί να επηρεάσει άλλες πτυχές της φυσιολογίας του, όπως τα επίπεδα ορμονών, τα οποία μπορεί επίσης να επηρεάσουν τον ύπνο του.
Εκτός από τις κιρκαδικές διαταραχές, ορισμένες ασθένειες που εμφανίζονται πιο συχνά σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, όπως η οστεοαρθρίτιδα και η οστεοπόρωση, μπορεί να προκαλέσουν δυσφορία, η οποία με τη σειρά της μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα του ατόμου να κοιμάται ή να παραμένει κοιμισμένος. Ομοίως, ορισμένες καταστάσεις προκαλούν δύσπνοια, συμπεριλαμβανομένης της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) και της συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας. Αυτό μπορεί επίσης να κάνει τον ύπνο πιο δύσκολο.
Πολλά φάρμακα επίσης, συμπεριλαμβανομένων των β-αναστολέων, των βρογχοδιασταλτικών, των κορτικοστεροειδών, των αποσυμφορητικών και των διουρητικών, μπορούν επίσης να επηρεάσουν τον ύπνο. Οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να λαμβάνουν αυτούς τους τύπους φαρμάκων, μερικές φορές μαζί.
Ορισμένες έρευνες ωστόσο δείχνουν, ότι οι ηλικιωμένοι μπορούν να αντιμετωπίσουν τη στέρηση ύπνου καλύτερα από τους νεαρούς ενήλικες. Σε μία μελέτη στο “Journal of Sleep Research Trust” σημείωσαν καλύτερα σκορ μετά από μια παρέμβαση στέρησης ύπνου από τους νεότερους σε μια σειρά μετρήσεων, όπως αρνητικό συναίσθημα, κατάθλιψη, σύγχυση, ένταση, θυμό, κόπωση και ευερεθιστότητα.
4. Μόνο οι γυναίκες παθαίνουν οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση είναι μια κατάσταση όπου τα οστά σταδιακά γίνονται πιο αδύναμα. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι επηρεάζει μόνο γυναίκες. Αυτό δεν είναι αληθινό; μπορεί να επηρεάσει άτομα οποιασδήποτε ηλικίας και φύλου. Ωστόσο, η οστεοπόρωση είναι πράγματι πολύ πιο συχνή σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, λευκούς και γυναίκες.
Σύμφωνα με ένα άρθρο επισκόπησης, το Διεθνές Ίδρυμα Οστεοπόρωσης εκτιμά, ότι παγκοσμίως, περίπου 1 στις 3 γυναίκες άνω των 50 ετών έχουν οστεοπόρωση και περίπου 1 στους 5 άνδρες θα εμφανίσουν κάταγμα οστού, που σχετίζεται με την οστεοπόρωση στη διάρκεια της ζωής τους. Ένας άλλος σχετικός μύθος είναι, ότι η οστεοπόρωση είναι αναπόφευκτη για τις γυναίκες καθώς μεγαλώνουν. Όπως μαρτυρούν τα παραπάνω στοιχεία, τα δύο τρίτα των γυναικών άνω των 50 ετών δεν έχουν οστεοπόρωση.
5. Καθώς μεγαλώνετε, ο εγκέφαλός σας επιβραδύνεται
Ο όρος γνωστική έκπτωση αναφέρεται σε μια σταδιακή μείωση της πνευματικής λειτουργίας με την ηλικία, αλλά προτού ασχοληθούμε με το θέμα, ας απορρίψουμε μερικούς σχετικούς μύθους:
Η άνοια είναι αναπόφευκτη καθώς μεγαλώνεις
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο κίνδυνος εμφάνισης άνοιας αυξάνεται με την ηλικία, αλλά δεν επηρεάζει όλους τους ηλικιωμένους. Σε όλο τον κόσμο, εκτιμάται ότι το 5–8% των ατόμων άνω των 60 ετών έχουν άνοια. Αυτό σημαίνει ότι το 92%-95% των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω δεν έχουν άνοια. Όπως δείχνουν τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία, η γνωστική έκπτωση δεν είναι αναπόφευκτη, ανεξάρτητα από τον μακροχρόνιο μύθο, ότι οι ηλικιωμένοι βιώνουν μια νοητική επιβράδυνση. Και, κυρίως, υπάρχουν τρόποι να μειώσετε τον κίνδυνο.
Η Ένωση για το Αλτσχάιμερ αξιολόγησε τα στοιχεία των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου τόσο για την άνοια όσο και για τη γνωστική έκπτωση. Η έκθεσή τους, η οποία παρουσιάστηκε στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Άνοιας, εξηγεί ότι «υπάρχουν επαρκή στοιχεία, που υποστηρίζουν τη σχέση μεταξύ πολλών τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου και μειωμένου κινδύνου για γνωστική έκπτωση».
Αναγνώρισαν, ότι η διατήρηση τακτικής σωματικής δραστηριότητας και η διαχείριση των κλασικών καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου, όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία, το κάπνισμα και η υψηλή αρτηριακή πίεση, συσχετίζονται έντονα με μειωμένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης. Βρήκαν επίσης, ότι η υγιεινή διατροφή και η δια βίου μάθηση ή η γνωστική εκπαίδευση μειώνουν επίσης τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης.
6. Οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν να μάθουν νέα πράγματα
Δεν είναι αλήθεια! Οι ηλικιωμένοι εξακολουθούν να έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν νέα πράγματα, να δημιουργούν νέες αναμνήσεις και να βελτιώνουν την απόδοσή τους σε διάφορες δεξιότητες. Ενώ η γήρανση συχνά συνοδεύεται από αλλαγές στη σκέψη, πολλές γνωστικές αλλαγές είναι θετικές, όπως το να έχεις περισσότερη γνώση και διορατικότητα από εμπειρίες μιας ζωής.
Η προσπάθεια και η εκμάθηση νέων δεξιοτήτων μπορεί ακόμη και να βελτιώσει τις γνωστικές ικανότητες. Η αναζήτηση νέων κοινωνικών συνδέσεων με άλλους και η ενασχόληση με κοινωνικές δραστηριότητες, μπορεί να κρατήσει τον εγκέφαλό σας ενεργό και μπορεί επίσης να ενισχύσει τη γνωστική σας υγεία.
7. Δεν έχει νόημα να σταματήσετε το κάπνισμα τώρα
Είτε πρόκειται για γνήσιο μύθο είτε απλώς για δικαιολογία, ορισμένοι ηλικιωμένοι λένε ότι δεν έχει νόημα να σταματήσουν το κάπνισμα στην «ηλικία τους». Αυτό δεν είναι αληθινό.
«Ανεξάρτητα από το πόσο καιρό έχετε καπνίσει και ανεξάρτητα από το πόσα τσιγάρα καπνίζετε την ημέρα, η υγεία σας θα αρχίσει να βελτιώνεται μόλις το κόψετε. Μερικά οφέλη για την υγεία είναι άμεσα, μερικά είναι πιο μακροπρόθεσμα, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι ποτέ δεν είναι αργά».
8. Η κατάθλιψη και η μοναξιά είναι φυσιολογικά στους ηλικιωμένους
Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, μερικοί μπορεί να αισθάνονται απομονωμένοι και μόνοι. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα κατάθλιψης, άγχους και θλίψης. Ωστόσο, αυτά τα συναισθήματα δεν αποτελούν φυσιολογικό μέρος της γήρανσης, καθώς το να μεγαλώνεις μπορεί να έχει πολλά συναισθηματικά οφέλη, όπως μακροχρόνιες σχέσεις με φίλους και οικογένεια και μια ζωή γεμάτη αναμνήσεις, που μπορείς να μοιραστείς με αγαπημένα πρόσωπα.
Στην πραγματικότητα, μελέτες δείχνουν, ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν κατάθλιψη από τους νεαρούς ενήλικες. Λοιπόν, πότε πρέπει να ανησυχείτε; Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι οι ηλικιωμένοι με κατάθλιψη μπορεί να έχουν λιγότερο εμφανή συμπτώματα ή να είναι λιγότερο πιθανό να συζητήσουν τα συναισθήματά τους. Η κατάθλιψη είναι μια κοινή και δυνητικά σοβαρή διαταραχή της διάθεσης, αλλά υπάρχουν θεραπείες που είναι αποτελεσματικές για τους περισσότερους ανθρώπους.
9. Το σεξ είναι σπάνιο ή αδύνατο καθώς μεγαλώνεις
Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν, ότι οι ηλικιωμένοι χάνουν την ικανότητά τους να απολαμβάνουν το σεξ και ότι τα σεξουαλικά τους όργανα γίνονται ακατάλληλα για το σκοπό τους. Αυτό, ευτυχώς, είναι ένας μύθος.
Είναι αλήθεια ότι ο κίνδυνος της στυτικής δυσλειτουργίας (ΣΔ) και της κολπικής ξηρότητας αυξάνεται καθώς οι άνθρωποι γερνούν, αλλά για τα περισσότερα άτομα αυτά δεν είναι ανυπέρβλητα προβλήματα.
Είναι αλήθεια ότι καθώς μερικοί άνθρωποι μεγαλώνουν, δεν έχουν την ίδια σεξουαλική επιθυμία ή ορμή, όπως όταν ήταν νέοι, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν ισχύει για όλους. Οι συναναστροφές μεταξύ ηλικιωμένων μπορεί να είναι λιγότερο «έντονες» αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Όπως έχει γραφτεί, «Το να γερνάς δεν διακόπτει απαραίτητα μια υγιή σεξουαλική ζωή, αλλά απαιτεί τον επαναπροσδιορισμό της έκφρασής της».
Συμπέρασμα
Οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν υποθέσεις σχετικά με τη γήρανση: το πώς, είναι να γερνάς και πώς θα τους επηρεάσει η μεγαλύτερη ηλικία. Αλλά καθώς μεγαλώνουμε, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε και τις θετικές πτυχές της γήρανσης. Συνολικά, οι περισσότεροι από τους μύθους γύρω από την ηλικία φαίνεται να επικεντρώνονται στο αναπόφευκτο. Οι άνθρωποι πιστεύουν, ότι είναι αναπόφευκτο να καταρρεύσουν σταδιακά, καθώς η ζωή τους, θα γίνεται γίνεται όλο και πιο αφόρητη, βαρετή και χωρίς πάθος.
Οι έρευνες όμως έχουν δείξει, ότι μπορείτε να βοηθήσετε στη διατήρηση της υγείας και της κινητικότητάς σας καθώς μεγαλώνετε, υιοθετώντας ή συνεχίζοντας υγιεινές συνήθειες και επιλογές τρόπου ζωής
Αν και ορισμένες πτυχές της υγείας μπορεί να επηρεαστούν από την ηλικία, κανένα από τα παραπάνω δεν είναι αναπόφευκτο για όλους. Όπως έχει αποδειχθεί, μια θετική ψυχολογική προοπτική για τη γήρανση μπορεί να ωφελήσει σημαντικά τις σωματικές πτυχές της γήρανσης.
