Έχετε πονοκέφαλο, αλλά το αναλγητικό στο ντουλάπι σας έχει λήξει. Ή ψάχνετε για τα συνταγογραφούμενα φάρμακά σας και συνειδητοποιείτε ότι η ημερομηνία λήξης έχει έρθει και παρέλθει. Τι κάνετε;
Τι είναι η ημερομηνία λήξης του φαρμάκου
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων απαιτεί από τις φαρμακευτικές εταιρείες να περιλαμβάνουν ημερομηνία λήξης στα προϊόντα τους. Η ημερομηνία λήξης σημαίνει, ότι η εταιρεία εγγυάται την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου (την ικανότητά του να λειτουργεί σωστά) μέχρι αυτή την ημερομηνία. Η ημερομηνία είναι σημαντική, γιατί τα φάρμακα δεν διαρκούν για πάντα και μπορεί να είναι αναποτελεσματικά ή ακόμη και να βλάψουν την υγεία σας αν χαλάσουν.
Κίνδυνοι από φάρμακα που έχουν λήξει
Είναι επικίνδυνα τα φάρμακα αμέσως μετά τη λήξη τους; Όχι, αλλά είναι δύσκολο να γνωρίζουμε εάν το εν λόγω φάρμακο είναι ακόμα αποτελεσματικό— και τι είδους κινδύνους μπορεί να αναλαμβάνετε. Η ημερομηνία λήξης είναι εκεί για την προστασία σας, δεδομένου του γεγονότος, ότι τα συστατικά σε οποιοδήποτε φάρμακο θα διασπαστούν και θα χάσουν την ποιότητά τους μετά από κάποιο χρονικό διάστημα. Τα φάρμακα που έχουν λήξει μπορεί:
- Να είναι πιο αδύναμα, ώστε να μην μπορούν να αντιμετωπίσουν το ιατρικό πρόβλημα σωστά.
- Να περιέχουν επιβλαβή μικρόβια γιατί τα συντηρητικά σε αυτά έχουν διασπαστεί.
- Να συμβάλουν σε άλλα προβλήματα υγείας, όπως αντίσταση στα αντιβιοτικά, εάν δεν έχουν πλέον τη σωστή δύναμη.
Μπορώ να πάρω ένα φάρμακο που έχει λήξει;
Τι γίνεται αν χρειάζεστε το φάρμακο τώρα και δεν μπορείτε να πάτε στο φαρμακείο; Μπορείτε να πάρετε το ληγμένο φάρμακο μόνο αυτή τη φορά; Συνήθως, θα πρέπει να αποφεύγετε τη λήψη φαρμάκων που έχουν λήξει εάν είναι δυνατόν. Υπάρχουν όμως μερικοί παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη όπως:
Σοβαρές καταστάσεις υγείας
Η λήψη κάποιας ληγμένης ιβουπροφαίνης για πονοκέφαλο είναι πιθανώς εντάξει. Αλλά η χρήση ληγμένης ινσουλίνης για τον διαβήτη ή νιτρογλυκερίνης για στηθάγχη είναι μια διαφορετική ιστορία. Η ινσουλίνη και η νιτρογλυκερίνη είναι δύο φάρμακα που αποσυντίθενται γρήγορα μόλις φτάσουν στην ημερομηνία λήξης τους. Η λήψη λανθασμένης δόσης αυτών των τύπων φαρμάκων θα μπορούσε να οδηγήσει σε επείγουσα ιατρική κατάσταση. Επικοινωνήστε αμέσως με το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας, εάν το φάρμακό σας έχει λήξει και έχετε μια σοβαρή κατάσταση υγείας όπως π.χ ο διαβήτης ή η καρδιακή νόσος.
Ειδικές περιπτώσεις
Σε επιλεγμένες περιπτώσεις, τα φάρμακα που έχουν λήξει είναι καλύτερα από το τίποτα. Για παράδειγμα, η χρήση ενός EpiPen που έχει λήξει (επινεφρίνη ή αδρεναλίνη στο Η.Β.) για αναφυλαξία είναι καλύτερη από την απουσία φαρμάκου. Σε αυτήν την περίπτωση, καλέστε έναν αριθμό έκτακτης ανάγκης και χρησιμοποιήστε το φάρμακο που έχει λήξει. Ενημερώστε τους παρόχους φροντίδας, ότι πήρατε φάρμακο που έχει λήξει και δώστε την ημερομηνία λήξης, εάν είναι δυνατόν.
Είναι υγρό ή στερεό;
Τα υγρά φάρμακα τείνουν να αναπτύσσουν βακτήρια πιο εύκολα από τα συμπαγή χάπια. Οι οφθαλμικές σταγόνες, οι σταγόνες για αυτιά και ορισμένα αντιβιοτικά είναι μερικά παραδείγματα υγρών φαρμάκων, που δεν είναι ασφαλές να χρησιμοποιηθούν μετά την ημερομηνία λήξης τους. Τα υγρά μολύνονται εύκολα. Οτιδήποτε βάζετε στα μάτια ή στα αυτιά σας πρέπει να είναι αποστειρωμένο, γι’ αυτό αποφύγετε τις σταγόνες για τα μάτια και τα αυτιά που έχουν λήξει.
Φάρμακα όπως τα υγρά αντιόξινα ή τα αντιβιοτικά, έχουν επίσης υψηλότερο κίνδυνο να διασπαστούν γρήγορα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει, ότι τα ληγμένα στερεά χάπια είναι πάντα ασφαλή, αλλά έχουν μικρότερο κίνδυνο να χαλάσουν αμέσως μετά την ημερομηνία λήξης τους. Πολλά υγρά φάρμακα έχουν σαφείς οδηγίες για να φυλάσσονται στο ψυγείο μετά το άνοιγμα ή/και να απορρίπτονται σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά το άνοιγμα. Μην παίρνετε φάρμακα που δεν μοιάζουν ή μυρίζουν όπως συνήθως, ανεξάρτητα από το είδος του φαρμάκου και ελέγχετε πάντα τις οδηγίες αποθήκευσης και απόρριψης.
Πού έχει αποθηκευτεί;
Οι περισσότεροι άνθρωποι αποθηκεύουν τα φάρμακά τους στο μπάνιο τους. Και αυτό είναι ίσως το τελευταίο μέρος που θα έπρεπε να είναι. Η ζέστη και η υγρασία επιταχύνουν την αλλοίωση.Φυλάξτε τα φάρμακα σε ένα δροσερό, στεγνό ντουλάπι μακριά από το άμεσο ηλιακό φως. Μην βάζετε φάρμακα στο ψυγείο, εκτός και αν το λέει η ετικέτα. Ένα απλό αναλγητικό που βρίσκεται σε ένα δροσερό, στεγνό ντουλάπι και έχει λήξει πριν ένα μήνα, μάλλον είναι εντάξει. Μια συνταγή που ήταν σε ένα μπάνιο με υγρασία και έληξε πριν από έξι μήνες είναι καλό να μην καταναλωθεί. Αποφύγετε το και αντικαταστήστε το με νέο φάρμακο το συντομότερο δυνατόν.
Πόσο καιρό έχει λήξει;
Το φάρμακο που έληξε την περασμένη εβδομάδα είναι διαφορετικό από ένα φάρμακο που έληξε πριν από μήνες. Όσο περισσότερο καιρό έχει λήξει, τόσο πιο πιθανό είναι να μην είναι καλό.
Αποφύγετε το ιατρικό δίλημμα του ληγμένου φαρμάκου
Ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε τη λήψη ενός δυνητικά επικίνδυνου ληγμένου φαρμάκου είναι απλώς να μην έχετε ληγμένα φάρμακα. Μην αγοράζετε για παράδειγμα μεγάλες συσκευασίες γιατί είναι σε προσφορά. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρειάζεται να έχουν στη διάθεσή τους μία τεράστια ποσότητα παυσίπονα ή αντιόξινα. Ελέγξτε τα φάρμακά σας τουλάχιστον μία φορά το χρόνο και πετάξτε φάρμακα που έχουν λήξει.
Τι να κάνετε με φάρμακα που έχουν λήξει
Ο καλύτερος τρόπος για να απαλλαγείτε από ανεπιθύμητα φάρμακα είναι να τα μεταφέρετε σε ένα πρόγραμμα επιστροφής στην κοινότητά σας. Ρωτήστε τον φαρμακοποιό σας ή τις τοπικές αρχές σχετικά με μια τοποθεσία κοντά σας. Εάν αυτό δεν αποτελεί επιλογή, μπορείτε να τα πετάξετε στα σκουπίδια. Τα περισσότερα φάρμακα μπορούν να πάνε με ασφάλεια στα κανονικά σας σκουπίδια. Ανακατέψτε τα με ανεπιθύμητα υλικά ή απορρίμματα γάτας, ώστε να μην τα βρουν άλλοι και τα χρησιμοποιήσουν και για να μην κινδυνεύσουν αδέσποτα. Ορισμένα φάρμακα έχουν συγκεκριμένες οδηγίες για να ξεπλύνετε τα υπολείμματα στην τουαλέτα. Αυτά τα φάρμακα είναι επικίνδυνα εάν άνθρωποι ή ζώα τα βρουν στα σκουπίδια. Μην πετάτε βελόνες – καινούριες ή μεταχειρισμένες – στα σκουπίδια. Πρέπει πάντα να απορρίπτονται προσεκτικά — συνήθως σε ένα δοχείο αιχμηρών αντικειμένων ή μέσω του τοπικού φαρμακείου ή του προγράμματος παραλαβής.
Πιθανότατα δεν θα το σκεφτόσασταν για ληγμένο κρέας ή μουχλιασμένο τυρί, επομένως μην χρησιμοποιείτε φάρμακα που έχουν λήξει. Αν οι άνθρωποι δεν υπερφορτώνουν και καθαρίζουν τακτικά τα ντουλάπια φαρμάκων τους όπως κάνουν με τα ψυγεία τους, μπορούν να αποφύγουν τα ληγμένα φάρμακα και όπως και με το φαγητό, σε περίπτωση αμφιβολίας, απλά πετάξτε τα.
