Όταν η κριτική σκέψη δεν είναι αρκετή, για να νικήσουμε την πληθώρα πληροφοριών, πρέπει να εκπαιδευτούμε στην «κριτική αγνόηση»
Το διαδίκτυο είναι ένας πληροφοριακός παράδεισος και ένα τοπίο κόλασης ταυτόχρονα. Ένας απεριόριστος πλούτος πληροφοριών υψηλής ποιότητας είναι διαθέσιμος στα χέρια μας, δίπλα σε έναν ατέλειωτο χείμαρρο από πληροφορίες χαμηλής ποιότητας ή πληροφορίες ψευδείς και χειραγωγητικές, που αποσπούν την προσοχή μας.
Οι πλατφόρμες που ελέγχουν την αναζήτηση «γεννήθηκαν για να είναι αμαρτωλές». Το επιχειρηματικό τους μοντέλο βγάζει σε δημοπρασία τον πιο πολύτιμο και περιορισμένο γνωστικό μας πόρο: την ΠΡΟΣΟΧΗ. Αυτές οι πλατφόρμες δουλεύουν υπερωρίες, για να τραβήξουν την προσοχή μας συλλέγοντας πληροφορίες, που προκαλούν περιέργεια, οργή ή θυμό κ.λ.π Όσο περισσότερο τα μάτια μας παραμένουν κολλημένα στην οθόνη, τόσο μεγαλύτερα είναι τα κέρδη που προκύπτουν.
Ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός οδηγεί σε μικρότερα χρονικά διαστήματα μαζικής προσοχής, τα οποία οδηγούν σε ολοένα και πιο έντονο ανταγωνισμό για την προσοχή μας – ένας φαύλος κύκλος δηλαδή.
Για να ανακτήσουμε τον έλεγχο, χρειαζόμαστε γνωστικές στρατηγικές, που θα μας βοηθήσουν να έχουμε τουλάχιστον κάποια αυτονομία και θα μας θωρακίσουν από τις υπερβολές, τις παγίδες και την πληροφόρηση.
Κριτική παράβλεψη – αγνόηση
Η κριτική παράβλεψη είναι η ικανότητα να επιλέγει κανείς, τι να αγνοήσει και πού να επενδύσει τις περιορισμένες δυνατότητες προσοχής του. Η κριτική αγνόηση είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητη.
Δεν αρκεί η κριτική σκέψη
Στο σχολείο, οι μαθητές διδάσκονται να διαβάζουν προσεκτικά και να αξιολογούν προσεκτικά τις πληροφορίες. Έτσι, μπορούν να κρίνουν τους ισχυρισμούς και τα επιχειρήματα που βλέπουν, ακούν ή διαβάζουν. -Καμία αντίρρηση- Η ικανότητα της κριτικής σκέψης είναι εξαιρετικά σημαντική. Είναι όμως αρκετή σε έναν κόσμο με υπερπληθώρα πληροφοριών και άπειρες πηγές παραπληροφόρησης; Η απάντηση είναι «Όχι» για τουλάχιστον δύο λόγους.
Πρώτον, ο ψηφιακός κόσμος περιέχει περισσότερες πληροφορίες από όλες τις βιβλιοθήκες του κόσμου μαζί. Μεγάλο μέρος του προέρχεται από μη επαληθευμένες πηγές και στερείται σοβαρών δεικτών αξιοπιστίας. Η κριτική σκέψη όλων των πληροφοριών και των πηγών που συναντάμε, θα μας «παρέλυε» τελείως, επειδή δεν θα είχαμε ποτέ χρόνο να διαβάσουμε πραγματικά τις «σημαντικές» για εμάς πληροφορίες, που εντοπίσαμε μετά από πολύ ψάξιμο και με πολύ κόπο.
Δεύτερον, η επένδυση της κριτικής σκέψης σε πηγές, που θα έπρεπε να είχαν αγνοηθεί εξαρχής σημαίνει, ότι οι «έμποροι προσοχής» έχουν λάβει αυτό που ήθελαν, την προσοχή μας.
Υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να προστατευτούμε από την υπερφόρτωση πληροφοριών.
Στρατηγικές Κριτικής Αγνόησης
1. Self-nudging (αυτοώθηση)
Στον ψηφιακό κόσμο, το self-nudging (αυτοώθηση) στοχεύει στο να βοηθήσει τους ανθρώπους, να είναι «αρχιτέκτονες των επιλογών τους», να έχουν τον έλεγχο και να σχεδιάζουν τα πληροφοριακά τους περιβάλλοντα με τρόπους, που λειτουργούν καλύτερα και με ασφάλεια για αυτούς.
Για παράδειγμα, να αφαιρέσουμε ειδοποιήσεις που αποσπούν την προσοχή μας και είναι «ακαταμάχητες». Ή να ορίσουμε συγκεκριμένες ώρες κατά τις οποίες μπορούμε να λαμβάνουμε μηνύματα, δημιουργώντας έτσι διαστήματα χρόνου για συγκεντρωμένη εργασία ή κοινωνικοποίηση. Η αυτοώθηση μπορεί επίσης να μας βοηθήσει, να πάρουμε τον έλεγχο των ψηφιακών προεπιλεγμένων ρυθμίσεών μας, για παράδειγμα, περιορίζοντας τη χρήση των προσωπικών μας δεδομένων για σκοπούς στοχευμένης διαφήμισης.
2. Η πλευρική ή παράλληλη ανάγνωση
Είναι μια στρατηγική, που δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να μιμηθούν τον τρόπο με τον οποίο οι επαγγελματίες ερευνητές στοιχείων καθορίζουν την αξιοπιστία των διαδικτυακών πληροφοριών. Περιλαμβάνει την αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με τον οργανισμό ή το άτομο που βρίσκεται πίσω από έναν ιστότοπο πριν ασχοληθείτε με το περιεχόμενό του. Πριν ξεκινήσει η κριτική σκέψη, το πρώτο βήμα είναι να αγνοήσετε το δέλεαρ του ιστότοπου και να ελέγξετε τι λένε οι άλλοι για τις υποτιθέμενες πραγματικές αναφορές του. Η πλευρική ανάγνωση χρησιμοποιεί έτσι τη δύναμη του Δικτύου για να ελέγξει το ίδιο το Δίκτυο.
Στο Διαδίκτυο, η εμφάνιση μπορεί να παραπλανήσει. Αν κάποιος δεν έχει εκτεταμένες γνώσεις, είναι συχνά πολύ δύσκολο να καταλάβει, ότι ένας ιστότοπος, γεμάτος με «ίχνη σοβαρής έρευνας», διαδίδει ψέματα σχετικά με την κλιματική αλλαγή ή τους εμβολιασμούς για παράδειγμα ή για οποιαδήποτε ιστορικό ή άλλο θέμα.
3. “Do-not-feed-the-trolls”
Το εφευρετικό “do-not-feed-the-trolls”, στοχεύει σε διαδικτυακά “troll” και άλλους κακόβουλους χρήστες, που παρενοχλούν, εκφοβίζουν ή χρησιμοποιούν άλλες αντικοινωνικές τακτικές στον κυβερνοχώρο. Τα trolls «τρέφονται» με την προσοχή μας και όσοι διαδίδουν σκόπιμα επικίνδυνη παραπληροφόρησης συχνά καταφεύγουν σε τακτικές «τρολαρίσματος».
Μία από τις κύριες στρατηγικές που χρησιμοποιούν είναι, να τραβήξουν την προσοχή των ανθρώπων και να δημιουργήσουν συζήτηση και θόρυβο, για κάτι που στην πραγματικότητα είναι άνευ λόγου και ουσίας. Αντισταθείτε λοιπόν στα “troll” μέσα από την κριτική παράβλεψη ως μία πρώτη γραμμή άμυνας.
Συνεχίστε όμως με την «απομυθοποίηση τους και προβείτε σε ενέργειες όπως ο αποκλεισμός, η αναφορά των τρολ στις υπηρεσίες εποπτείας περιεχομένου πλατφόρμας κ.λ.π
Ο φιλόσοφος Μάικλ Λιντς έχει πει χαρακτηριστικά, ότι το Διαδίκτυο «είναι και ο καλύτερος έλεγχος στοιχείων στον κόσμο και ο καλύτερος επιβεβαιωτής προκατάληψης στον κόσμο – συχνά ταυτόχρονα».
Συμπέρασμα
Η επιτυχής πλοήγηση στο Διαδίκτυο, απαιτεί νέες ικανότητες, που θα έπρεπε να διδάσκονται στο σχολείο. Χωρίς την ικανότητα να επιλέξουμε, τι να αγνοήσουμε και πού να επενδύσουμε την περιορισμένη προσοχή μας, επιτρέπουμε στους άλλους να πάρουν τον έλεγχο «και των ματιών και του μυαλού μας». Το πόσο σημαντική είναι η κριτική αγνόηση δεν είναι κάτι καινούριο. Ωστόσο, η σημασία της είναι ακόμη πιο κρίσιμη στον αχανή ψηφιακό κόσμο.
Όπως παρατήρησε με οξυδέρκεια ο φιλόσοφος και ψυχολόγος Γουίλιαμ Τζέιμς στις αρχές του 20ου αιώνα: «Η τέχνη του να είσαι σοφός είναι η τέχνη να ξέρεις τι να αγνοήσεις».
Πηγή: theconversation.com
