Η πορνογραφία τροφίμων (Foodporn), είναι μια εντυπωσιακή οπτική παρουσίαση φαγητού σε διαφημίσεις, ενημερωτικά διαφημιστικά, ιστολόγια, εκπομπές μαγειρικής και άλλα οπτικά μέσα.
Η φωτογράφηση φαγητού έγινε μόδα για τη νέα γενιά σε όλο τον κόσμο, καθώς προσπάθησαν να μιμηθούν το “Foodporn», έναν ιστότοπο, που έκανε δημοφιλή τη δημοσίευση οπτικά ελκυστικών βίντεο και φωτογραφιών φαγητού και ποτού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το Food porn παίρνει συχνά τη μορφή μιας φωτογραφίας, που παρουσιάζει το φαγητό προκλητικά, με τρόπο παρόμοιο με αυτόν μιας πορνογραφικής φωτογραφίας.
Όταν ο κόσμος γνώρισε το “food pornography”
Η μόδα του foodporn εμφανίστηκε, όταν η φωτογραφία άρχισε να κερδίζει έδαφος στις online πλατφόρμες και μέχρι και σήμερα συνεχίζει δυναμικά. Η πρώτη εμφάνιση, του όρου – ως “food pornography”-χρονολογείται αρκετά χρόνια πίσω.
Μία από τις πρώτες αναφορές, βρίσκεται σε ένα άρθρο του Alexander Cockburn, που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 1977 στο “The New York Review of Books”, στο οποίο ο Cockburn έγραψε: «Το αληθινό γαστρονομικό πορνό αυξάνει τον ενθουσιασμό και επίσης την αίσθηση του ανέφικτου, προσφέροντας απόλαυση μέσα από έγχρωμες φωτογραφίες διαφόρων ολοκληρωμένων συνταγών».
Ο όρος χρησιμοποιήθηκε επίσης από τη φεμινίστρια κριτικό Rosalind Coward στο βιβλίο της “Female Desire” το 1984, στο οποίο έγραψε: Το να μαγειρεύεις φαγητό και να το παρουσιάζεις όμορφα είναι πράξη δουλείας αλλά είναι και ένας τρόπος έκφρασης στοργής μέσω ενός δώρου […] Το ότι πρέπει να δημιουργούμε τέλεια μαγειρεμένα και τέλεια σερβιρισμένα πιάτα, είναι σύμβολο μιας πρόθυμης και ευχάριστης συμμετοχής στην εξυπηρέτηση των άλλων.
Το Foodporn στηρίζεται σε αυτές ακριβώς τις έννοιες, που σχετίζονται με την προετοιμασία του φαγητού. Τα είδη των εικόνων που χρησιμοποιούνται, είναι πάντα όμορφα φωτισμένα, φαίνονται καλοφτιαγμένα και λαχταριστά και συχνά δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι τα γεύεσαι ή τα μυρίζεις.
Φαγητό και σεξουαλικότητα
Ο όρος FoodPorn δεν αναφέρεται αυστηρά στη σύνδεση μεταξύ φαγητού και σεξουαλικότητας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, έχει χρησιμοποιηθεί από τη βιομηχανία τροφίμων για την προώθηση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και γενικά για ανθυγιεινά αλλά λαχταριστά εδέσματα. Ένα είδος «αντεπίθεσης» δηλαδή ενάντια σε τρόφιμα με λίγες θερμίδες και λιγότερη γεύση.
Η γενικότερη έννοια της λέξης porn, τραβάει την προσοχή, επειδή παραπέμπει σε κάτι που αρέσει σε όλους-ακόμη και σε αυτούς, που δεν το παραδέχονται.
Ο όρος “foodporn” ήρθε για να μας τονίσει, ότι το φαγητό μπορεί να πάρει ηδονική διάσταση και να δημιουργήσει φαντασιώσεις. Τρώμε χωρίς να τρώμε δηλαδή. Νιώθουμε ικανοποίηση απλά κοιτάζοντας μια φωτογραφία, χωρίς τύψεις επειδή χαλάσαμε τη δίαιτα μας, χωρίς να παίρνουμε θερμίδες, χωρίς να ξοδεύουμε χρόνο και χρήμα για να φτιάξουμε ένα φαγητό. Τρώμε με τα μάτια λοιπόν. Η απόλυτη απόλαυση χωρίς ενοχές, όπως ακριβώς συμβαίνει και στο πραγματικό πορνό.
Η σύγχρονη λογοτεχνία και ο κινηματογράφος συνδέουν σταθερά το φαγητό και τη σεξουαλικότητα. Οι μελετητές σημειώνουν ιστορικούς δεσμούς μεταξύ του φαγητού και του σεξ, με αναφορές σε ανθρώπους, που συναντώνται -καθ’ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης εξέλιξης -γύρω από την τροφή και δημιουργούν απογόνους – δύο βασικές ανάγκες για επιβίωση.
Σήμερα, υπάρχει μια πιο προφανής σχέση μεταξύ των σωματικών πράξεων του φαγητού και του σεξ στη λαϊκή κουλτούρα. Όταν ο Alexander Cockburn όρισε τον όρο “gastro porn”, χρησιμοποίησε τις λέξεις «ενθουσιασμός» και «ανέφικτο», υπονοώντας το στοιχείο της φαντασίωσης, που μπορεί να δει κανείς τόσο στην πορνογραφία τροφίμων όσο και στην «παραδοσιακή» πορνογραφία.
Με την άνοδο της μόδας για δίαιτες και προγράμματα άσκησης στη δεκαετία του 1980 ήρθε μια παρόμοια ανοδική τάση στα μέσα, που σχετίζονται με τα τρόφιμα και την ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών. Καθώς οι άνθρωποι άρχισαν να περιορίζουν τις θερμίδες, τα μέσα που σχετίζονται με τα τρόφιμα αυξήθηκαν σε δημοτικότητα, λόγω της ικανότητάς τους, να παρέχουν στον καταναλωτή μια ηδονοβλεψική απόλαυση των διατροφικών τους φαντασιώσεων, παρόμοια με την ηδονοβλεψική απόλαυση που παρέχει η παραδοσιακή πορνογραφία.
Το #foodporn συνιστά ένα από τα διασημότερα hashtags παγκοσμίως, ανεξαρτήτως δικτύου και πλατφόρμας
Τα δέκα 10 πιο δημοφιλή hashtags που σχετίζονται με το #foodporn για το 2023:
#foodporn – 100.00%
#food – 49.02%
#foodie – 37.48%
#foodphotography – 31.52%
#instafood – 30.44%
#foodstagram – 25.74%
#foodblogger – 20.05%
#yummy – 22.93%
Τρώγοντας με τα μάτια
Ο άνθρωπος, αιώνες τώρα, τρώει πρώτα με τα μάτια: η τεχνολογία απλά του έδωσε τη δυνατότητα να μοιραστεί με ένα ευρύ κοινό αυτό που τρώει. Ακόμα κι αν εσείς δεν συμφωνείτε με την πρακτική αυτή, δεν συμβαίνει το ίδιο και με πολλά εστιατόρια τα οποία ετοιμάζουν τα πιάτα τους με τρόπο τέτοιο, ώστε να μπορούν να αποτυπωθούν όσο το δυνατόν πιο εντυπωσιακά σε πλατφόρμες τύπου Instagram, Flickr και Pinterest.
Σύμφωνα με το Webstagram, υπάρχουν περισσότερες από 180 εκατομμύρια φωτογραφίες με το hashtag #food αυτήν τη στιγμή στο Instagram. Άλλα hashtags όπως #foodporn και #foodie προστίθενται συχνά σε αυτές τις φωτογραφίες. Υπολογίζεται ότι 90 νέες φωτογραφίες με hash-tag #foodporn ανεβαίνουν στο Instagram κάθε λεπτό.
Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στη νεότερη γενιά. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την News Limited, 54% των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών έχουν τραβήξει μια φωτογραφία του φαγητού τους την ώρα που τρώνε, ενώ το 39 % το έχουν δημοσιεύσει κάπου στο διαδίκτυο.
Η θετική πλευρά
Η κοινή χρήση φωτογραφιών φαγητού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να μετατρέψει ένα ιδιωτικό γεύμα σε μια πιο κοινωνική εμπειρία. Το φαγητό ήταν πάντα και εξακολουθεί να είναι μια εκδήλωση της κοινότητας και μια εμπειρία, που μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να γεφυρώσουν τα χάσματα μεταξύ τους και να μοιραστούν τη χαρά τους. Μέσω της κοινής χρήσης, μια ιδιωτική γευστική εμπειρία μετατρέπεται σε μια κοινή δραστηριότητα, που δημιουργεί συναισθήματα, δεσμούς και ευνοεί την επικοινωνία.
Πριν από όχι και πάρα πολλά χρόνια, το να κοιτάζεις κάποιον που τρώει ή και να χαζεύεις το πιάτο του, ήταν ένδειξη άγνοιας των κανόνων καλής συμπεριφοράς. Σήμερα, που η ετικέτα #foodporn χρησιμοποιείται από εκατομμύρια χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίοι συνεχώς φωτογραφίζουν το φαγητό τους, θεωρείται φυσιολογικό να «κοιτάζεις» τους άλλους να τρώνε και να σου αρέσει κιόλας.
Η έννοια του “food porn” και η εμμονή με το φαγητό σε όλα τα επίπεδα είναι κάτι που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Μας αρέσει να βγάζουμε φωτογραφίες φαγητών, να βλέπουμε σχετικά βίντεο και να τα μοιραζόμαστε όλα αυτά μέσω διαδικτύου.
Συμπέρασμα
Το πορνό τροφίμων ορίζεται εν μέρει από τις αισθήσεις: είναι μια εμπειρία από κάτι που άλλοι άνθρωποι μπορούν να μυρίσουν και να γευτούν. Κάτι που δημιουργεί μια επιθυμία την οποία στην πραγματικότητα δεν μπορεί να ικανοποιήσει. Τι συμβαίνει, όμως, όταν το φαγητό με τα μάτια είναι το μόνο βήμα, και όχι μόνο το πρώτο – όταν η εικόνα δεν είναι μια γέφυρα για τη μυρωδιά και τη γεύση ενός πιάτου, αλλά ολόκληρη η εμπειρία;
Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν, ότι οι εικόνες φαγητού πυροδοτούν την επιθυμία για το αληθινό φαγητό. Μια μελέτη του 2012, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι και μόνο μια ματιά στις φωτογραφίες των τροφίμων μπορεί να είναι αρκετή για να προκαλέσει αύξηση της γκρελίνης, μιας ορμόνης που προκαλεί πείνα.
Όμως, άλλες έρευνες έχουν δείξει, ότι όσον αφορά την όρεξη, το πορνό τροφίμων μπορεί να είναι υποκατάστατο για το ίδιο το φαγητό. Μια μελέτη του 2011 διαπίστωσε ότι η παρατήρηση εικόνων φαγητού μπορεί να μειώσει την όρεξη και να κρατήσει τους ανθρώπους μακριά από το πραγματικό φαγητό.
Τι κάνει τελικά το «Food Porn» στον εγκέφαλο; Ποια είναι η ψυχολογική έλξη του να κοιτάς φαγητό που δεν μπορείς να δοκιμάσεις; Στην περίπτωση της πορνογραφίας τροφίμων, τουλάχιστον, οι ερευνητές εξακολουθούν να μην είναι σίγουροι.
