Το 2023 ήταν μια δύσκολη χρονιά στην παγκόσμια σκηνή, καθώς οι δυνάμεις της αταξίας δυνάμωσαν, οι πόλεμοι συνεχίζονται, ενώ νέοι ξέσπασαν και η οικονομική κρίση καλά κρατεί. Συνολικά, τα καλά νέα ήταν ελάχιστα. Ακολουθούν πέντε από τα κορυφαία παγκόσμια γεγονότα το 2023. Πολλές από αυτές τις ιστορίες θα συνεχιστούν το 2024 και μετά…
Ο διαστημικός αγώνας θερμαίνεται
77 χώρες έχουν διαστημικές υπηρεσίες ενώ 16 χώρες μπορούν να εκτοξεύσουν ωφέλιμα φορτία στο διάστημα. Το φεγγάρι ήταν στο κέντρο του ενδιαφέροντος. Η προσπάθεια της Ρωσίας τελείωσε με απογοήτευση τον Αύγουστο, όταν το σκάφος προσεδάφισής της συνετρίβη στην επιφάνεια του φεγγαριού. Μέρες αργότερα, η Ινδία έγινε η τέταρτη χώρα, που προσγείωσε ένα μη επανδρωμένο όχημα στο φεγγάρι και η πρώτη που το έκανε κοντά στη νότια πολική περιοχή του φεγγαριού. Δύο εβδομάδες αργότερα, η Ινδία ξεκίνησε μια αποστολή για να μελετήσει τον ήλιο. Η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επίσης φιλόδοξα προγράμματα σελήνης, με τη NASA να στοχεύει να στείλει αστροναύτες στη Σελήνη έως το 2025. Αυτές και άλλες προσπάθειες που σχετίζονται με το διάστημα, τροφοδοτούν ανησυχίες, ότι οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί θα οδηγήσουν στη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος. Η αύξηση του ενδιαφέροντος για το διάστημα έχει επίσης τονίσει την έλλειψη κανόνων, που διέπουν τις διαστημικές λειτουργίες. Παράλληλα, η αύξηση της διαστημικής δραστηριότητας εγείρει επίσης ερωτήματα σχετικά με το εάν το φαινομενικά “κοσμικό” πρόβλημα των διαστημικών σκουπιδιών, θα περιπλέξει την εξερεύνηση των αιθέρων.
Η Ινδία ξεπερνά την Κίνα ως η πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου.
Τον τελευταίο αιώνα, αν όχι περισσότερο, η Κίνα είχε τον μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο. Αυτό τελείωσε το 2023. Τώρα προηγείται η Ινδία. Ο πληθυσμός της υπολογίζεται σε 1,43 δισεκατομμύρια άτομα. Η Ινδία πιθανότατα θα παραμείνει η πολυπληθέστερη χώρα για τις επόμενες δεκαετίες, ενώ ο πληθυσμός της Κίνας συρρικνώνεται και γερνάει. Οι δημογράφοι προβλέπουν, ότι ο πληθυσμός της Κίνας θα μειωθεί κατά 100 εκατομμύρια μέχρι τα μέσα του αιώνα. Η πιο ευνοϊκή δημογραφία της Ινδίας (νεότερος πληθυσμός), έχει προκαλέσει τη συζήτηση για ένα «δημογραφικό μέρισμα» που δημιουργήθηκε από νέους εργαζόμενους, οι οποίοι χρησιμεύουν ως κινητήρια δύναμη ανάπτυξης. Εάν ναι, οι συνέπειες για την ισορροπία δυνάμεων στην Ασία θα μπορούσαν να είναι σημαντικές. Αυτό είναι, φυσικά, ένα μεγάλο «αν». Στη χάραξη πολιτικής όπως και στο πόκερ, αυτό που έχει σημασία δεν είναι μόνο τα χαρτιά που σας μοιράζονται αλλά το πόσο καλά τα παίζετε.
Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) προσφέρει υποσχέσεις αλλά και κίνδυνους
Το AI μπήκε στη συνείδηση του κοινού πέρυσι με την κυκλοφορία του ChatGPT. Το 2023, η τεχνολογία όχι μόνο βελτιώθηκε – η τελευταία έκδοση του ChatGPT φέρεται να είναι δέκα φορές πιο προηγμένη από την προκάτοχό της – και κυβερνήσεις, εταιρείες και ιδιώτες κινήθηκαν γρήγορα για να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητές της. Αυτό πυροδότησε έντονες συζητήσεις σχετικά με το αν η τεχνητή νοημοσύνη απελευθερώνει μια νέα εποχή ανθρώπινης δημιουργικότητας και ευημερίας ή ανοίγει ένα κουτί της Πανδώρας, που θα δημιουργήσει ένα εφιαλτικό μέλλον. Οι αισιόδοξοι επεσήμαναν, πως η τεχνητή νοημοσύνη απελευθέρωσε επιστημονικές ανακαλύψεις με άνευ προηγουμένου ρυθμό σε μια σειρά πεδίων, επιτρέποντας τον γρήγορο σχεδιασμό φαρμάκων, το ξεκλείδωμα ιατρικών μυστηρίων και την επίλυση φαινομενικά άλυτων μαθηματικών προβλημάτων. Οι απαισιόδοξοι προειδοποίησαν, ότι η τεχνολογία αναπτύσσεται ταχύτερα από την ικανότητα των ανθρώπων να αξιολογούν και να μετριάζουν τη ζημιά που μπορεί να προκαλέσει, είτε αυτό δημιουργεί μαζική ανεργία, σκληραίνει τις υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες ή προκαλεί την εξαφάνιση της ανθρωπότητας.
Η παγκόσμια δημοκρατική ύφεση συνεχίζεται
Οι αισιόδοξοι προέβλεπαν ένα τέταρτο κύμα παγκόσμιας δημοκρατικής επέκτασης. Αυτή η πρόβλεψη κατέρρευσε το 2023, το οποίο σηματοδότησε τη 17η συνεχόμενη χρονιά, κατά την οποία η παγκόσμια ελευθερία και δημοκρατία υποχώρησαν. Η επιδημία πραξικοπημάτων στην Αφρική συνεχίστηκε. Τον Ιούλιο, ο στρατός του Νίγηρα ανέτρεψε τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας.Ένα νέο προοδευτικό κόμμα κέρδισε στις εκλογές του Μαΐου στην Ταϊλάνδη, ωστόσο, μια παρασκηνιακή συμφωνία δημιούργησε μια φιλοστρατιωτική κυβέρνηση, που άφησε τον μεγαλύτερο νικητή των εκλογών να κοιτάζει απ’ έξω. Η κυβέρνηση της Ινδίας συνέχισε να χρησιμοποιεί το νόμο και τον εκφοβισμό για να φιμώσει τους επικριτές της και πολλές άλλες δημοκρατίες περιόρισαν την ελευθερία της έκφρασης. Συνολικά, δεν ήταν καλή χρονιά για τη δημοκρατία.
Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες καταρρίπτουν τα ρεκόρ
Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον μελλοντική απειλή. Είναι η νέα πραγματικότητα. Το 2023 είναι η πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί. Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες δεν ήταν τόσο υψηλές εδώ και 125.000 χρόνια. Το αποτέλεσμα ήταν ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο, που κυμαίνονται από ιστορικές πυρκαγιές έως ακραία ξηρασία ή έως ρεκόρ πλημμύρων. Η κάποτε ασαφής φράση «θερμοκρασία υγρού λαμπτήρα» μπήκε στο λεξιλόγιο μας, καθώς οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έμαθαν από πρώτο χέρι, ότι οι υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με την υψηλή υγρασία μπορούν να σκοτώσουν. Οι αισιόδοξοι επεσήμαναν εξελίξεις, που θα μπορούσαν να ανατρέψουν τα πράγματα. Οι συνολικές επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια έχουν αυξηθεί και το κόστος της αιολικής και ηλιακής ενέργειας συνεχίζει να μειώνεται.
Τα πρώτα εμπορικά εγχειρήματα που στοχεύουν στην απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα γίνονται λειτουργικά, ενώ οι επιστήμονες πειραματίζονται με βελτιωμένη διάβρωση ορυκτών όπως ο βασάλτης, για να απορροφά παθητικά το διοξείδιο του άνθρακα. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με το πόσο γρήγορα και πόσο ευρέως μπορούν να κλιμακωθούν τέτοιες τεχνολογίες, ειδικά καθώς η παραγωγή και οι εκπομπές ορυκτών καυσίμων συνεχίζουν να αυξάνονται. Διπλωμάτες συγκεντρώθηκαν σε επίσημα φόρουμ όπως η 28η Διάσκεψη των Μερών (COP-28) για να συζητήσουν σχέδια και συμφωνίες. Αλλά αυτές οι συναντήσεις φάνηκε να επιβεβαιώνουν το ρητό ότι «όταν όλα λέγονται και γίνονται, περισσότερα λέγονται παρά γίνονται».
Πηγή: www.cfr.org
