Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ευρέως γνωστός και ως El Greco, άφησε το στίγμα του στην ιστορία της τέχνης μέσα από τα καινοτόμα έργα του.
Ο Θεοτοκόπουλος είχε καταγωγή από την Κρήτη και στα 26 του μετοίκησε στην Βενετία όπου και έθεσε τις βάσεις για το στυλ και την αισθητική του. Όμως δεν ήταν μέχρι την μετακόμισή του στο Τολέδο το 1577, όπου πραγματικά βρήκε το ύφος του και κατάφερε να γίνει ένας από τους προμάχους της Ισπανικής αναγέννησης.
Ο El Greco θεωρείται προκάτοχος του Εξπρεσιονισμού και του Κυβισμού, ενώ πολλοί υποστηρίζουν πως η αισθητική του είναι τόσο μοναδική που δεν ανήκει σε κανένα κίνημα. Εν ζωή, ο El Greco δεν είχε ιδιαίτερη ακολουθία, καθώς το Μπαρόκ κίνημα έκρινε το έργο του ως απλά ακατανόητο. Μέσα από την τέχνη του, απέρριπτε κλασικιστικά κριτήρια όπως το μέτρο και η αναλογία, καθώς πίστευε ότι η χάρη είναι η υπέρτατη επιδίωξη της τέχνης.
El Expolio (Η Έκδυση του Χριστού)
View this post on Instagram
Όπως οι περισσότεροι καλλιτέχνες, έτσι και ο El Greco βασίζοταν σε αναθέσεις της εκκλησίας και γι’ αυτό πολλά από τα έργα του αναπαριστούν βιβλικές εικόνες. Ο συγκεκριμένος πίνακας θεωρείται αριστουργηματικός λόγω της καινοτόμου χρήσης του χρώματος. Στο κέντρο της εικόνας ο Χριστός στρέφει γαλήνια το βλέμμα του προς τον Παράδεισο, φορώντας ένα κόκκινο χιτώνα, συμβολίζοντας τα θεϊκά πάθη.
Ο El Greco εξυμνεί το κόκκινο δημιουργώντας μια αντίθεση με το βάθος του σκοτεινού φόντου και το εμπρόσθιο κίτρινο, επιδεικνύοντας την αριστοτεχνική ικανότητα του στην χρήση των χρωμάτων. Το μοτίβο του πλήθους που περικλείει τον Ιησού σε συνδυασμό με την λεπτομερή έκφραση πόνου, δράματος και βίας της κάθε φιγούρας, δημιουργεί μια πραγματικά δεσποτική εικόνα.
El caballero de la mano en el pecho (Ο Ευγενής με το Χέρι στο Στήθος)
View this post on Instagram
Υπάρχει κάποια σχετική αντιπαράθεση για το ποιος είναι ο απεικονιζόμενος του πορτραίτου, με μερικους να πιστεύουν ότι ανήκει στον Μαρκήσιο Juan de Silva y de Ribera, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για αυτοπροσωπογραφία του El Greco. Το έργο ήταν από τους πρώτους πίνακες που κόσμησαν το Μουσείο του Prado στην Μαδρίτη, κάνοντας το ένα από τα πρώτα έργα του ζωγράφου που απέκτησαν αναγνωρισιμότητα.
Η φιγούρα στέκεται μπροστά από ένα γκρι φόντο με το κόκκινο-καφέ που κρύβεται από πίσω να προβάλει και να δίνει μια επιπλέον διάσταση στον πίνακα.
Το χέρι που ακουμπά το στήθος ξεχωρίζει από την υπόλοιπη σκοτεινή φιγούρα και η κίνηση του υπονοεί ένα πιθανό όπλο να κρύβεται κάτω από το σακάκι, παίζοντας με την αντίληψη του θεατή. Ο πίνακας προδίδει μια γνώριμη σχέση μεταξύ μοντέλου και ζωγράφου, και ξεφεύγει από τον συνήθη διαδραματισμό εκκλησιαστικού περιεχομένου, κάνοντας το ένα από τα πιο σημαντικά έργα του El Greco.
El Entierro del Conde de Orgaz (Η Ταφή του Κόμη του Οργκάζ)
Το συγκεκριμένο έργο απεικονίζει την ταφή ενός ανθρώπου που θεωρούνταν θρύλος για το κοινωνικό και ανθρωπιστικό του έργο. Ο Don Gonzalo Ruiz, ήταν απόγονος της ευγενούς οικογένειας Παλαιολόγου, οι οποίοι αποτελούσαν την τελευταία δυναστεία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, κατά τον θάνατό του, οι Άγιοι Στέφανος και Αυγουστίνος κατέβηκαν από τους ουρανούς για να θάψουν οι ίδιοι το σώμα του.
Ο πίνακας είναι οπτικά χωρισμένος σε δύο μέρη δείχνοντας την αντίθεση μεταξύ Παραδείσου και Γης, όμως συνδέοντας αρμονικά τους δύο κόσμους. Η σύνδεση αυτή εκπροσωπεί την ιδέα της μετά θάνατον λύτρωσης, μετά από μια σεβάσμια ζωή. Οι Βυζαντινές επιρροές του καλλιτέχνη είναι εμφανείς στην δομή του Παραδείσου με τις ψηλές και επιβλητικές φιγούρες να βρίσκονται στο κέντρο. Η πλούσια και εκφραστική χρωματική αρμονία του έργου έχει εξυμνηστεί από τους ακαδημαϊκούς της τέχνης χαρακτηρίζοντας το ως “την πιο αληθινή στιγμή της Ισπανικής ιστορίας”.
Vista de Toledo (Η Θέα του Τολέδο)
View this post on Instagram
Σήμερα έχουν διασωθεί μονάχα δύο πίνακες του El Greco οι οποίοι απεικονίζουν τοπία και “Η Θέα του Τολέδο” είναι ένας εξ αυτών. “Η Θέα” και “Ο Έναστρος Ουρανός” του Vincent Van Gogh θεωρούνται οι δύο καλύτερες απεικονίσεις ουρανού στην ιστορία της Δυτικής τέχνης. Τα τοπία της περιόδου της Ισπανικής Αναγέννησης και του Μπαρόκ είναι πολύ σπάνια και γι’ αυτό έχουν ιδιαίτερη αξία, μάλιστα ο συγκεκριμένος πίνακας θεωρείται το πρώτο τοπίο της εποχής του. Πολλοί πιστεύουν ότι η αινιγματική και μυστικιστική αίσθηση του πίνακα ήταν αποτύπωση του χαρακτήρα της ίδιας της πόλης εκείνη την εποχή.
Το έργο αποτελεί μια συμφωνία γήινων χρωμάτων και τόνων με το μπλε και το πράσινο να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Πιο αξιοσημείωτη είναι η αντίθεση μεταξύ της σκοτεινότητας του ουρανού και της ζωντάνιας της πράσινης κοιλάδας. Ο El Greco τοποθέτησε αριστουργηματικά την πόλη του Τολέδο στο τοπίο έτσι ώστε να βρίσκεται στο τέλειο μεταίχμιο μεταξύ γης και ουρανού, χρησιμοποιώντας τους λοφους σαν ένα είδος βάθρου που εξυψώνει το Τολέδο. Η θέση κοντά στον ουρανό, δίνει στην πόλη μια θεϊκή διάσταση, και συμβολίζει την σημαντικότητά της, όμως ο τρόπος που “κάθεται” στην κορυφή του λόφου δείχνει την γήινη και ανθρώπινη φύση της.
Πηγές: www.museodelprado.es, www.thehistoryofart.org, www.museodelprado.es, smarthistory.org, www.metmuseum.org
